اعتماد وجودی: اعتماد به مثابه‌ی اتمسفر

به نظر می رسد که اعتماد پدیده‌ای است مانند اتمسفر؛ از این جهت که بسیار عمومی، گسترده و همه‌جایی است و شکلی از اعتماد خودش را در زندگی انسان به شیوه‌ای شبیه به اتمسفر که کل دنیا را فراگرفته وارد می‌کند و در هر چیزی که  برای انسان اهمیت دارد وجود دارد.

به قول فیلسوف اخلاقی معروف سیسلا، آن‌چه برای انسان اهمیت دارد در اتمسفر اعتماد شکوفا می‌شود. استفاده از استعاره‌ی اتمسفر از این جهت است که گویی اعتماد بخشی اجتناب‌ناپذیر و فراگیر در وجود بشر است. چه کسی می تواند نقش اعتماد در شکل‌گیری هر گونه روابط و تعاملات بین‌فردی را انکار کند؟ شکست در پذیرش یا نقص مکرر اعتماد منجر به آتروفی اعتماد می‌شود که نوعی کم‌رنگ شدن نیکی در زندگی است.

ویتگنشتاین معتقد است ابعادی از چیزهایی که برای ما مهم است به خاطر میل  به ساده‌سازی و عادی‌سازی از چشمان‌مان پنهان می‌شوند. پدیی اعتماد نیز از حقیقت این امر مستثنی نیست. علی‌رغم وجود حیاتی و فراگیر اعتماد در زندگی، تا زمانی که به اعتمادمان خیانت شود یا زیر سؤال برود توجهی به این پدیده نمی‌کنیم. با این‌ که انگار همه‌ی ما می‌دانیم که اعتماد چیست ولی وقتی می خواهیم آن را تعریف کنیم، کلماتی برای توصیف آن نداریم.

به اعتقاد سولومون، بیش‌تر تحقیقات معاصر پدیده‌ی اعتماد را به یک حالت شناختی (اعتقاد) یا یک نگرش عاطفی (معمولاً غیرشناختی) که فردی نسبت به فرد دیگر دارد محدود کرده‌اند. این نگاه که اعتماد را محدود به قطب فرد-دیگری می‌کند مانع از توجه به  ویژگی‌های جهانی و فراگیر این پدیده می‌شود؛ زیرا چنین نگاهی از یک طرف این دیدگاه کلی به اعتماد را محدود کرده و از طرف دیگر از اعتماد به عنوان پدیده‌ای که هم بین‌فردی است و هم در تعاملات انسانی غیر بین‌فردی وجود دارد غافل می‌شود.

اعتماد وجودیْ تجلی کهن و اتمسفرمانند (عمومی، گسترده و همه‌جایی) از پدیده‌ی اعتماد است.  نوعی از بودن در تعامل با جهان به عنوان یک کل که شامل چهار ویژگی حمایت، گشودگی به آسیب، جهت‌گیری ملزوم و  نیازمندی است. در واقع اعتماد نوعی بودن در جهانی هم‌چون خانه است که از چهار مؤلفه‌ی اشاره‌شده برخوردار است.

احمد یوسفی

منبع:

Courtright J. M. (2013). Is Trust like an Atmosphere? Understanding the Phenomenon of Existential Trust. Philosophy in the Contemporary World. 20:1