تجربهی کودکان از دموکراسی، مشارکت و اعتماد در مدرسه
این مقاله دیدگاه‌های کودکان و تجربهی آن‌ها از دموکراسی و مشارکت دانش‌آموزی در امور روزمره‌ی مدرسه و تأثیر آن بر اعتماد به کادر مدرسه را مورد مطالعه قرار داده است.
این مطالعه در سه مدرسه‌ی ابتدایی در کشور سوئد انجام شده است. در کلاس‌های دو مدرسه، بزرگ‌سالان و کادر آموزش تمام تصمیمات را درباره‌ی مدرسه و قوانین کلاس اتخاذ می‌کردند. دانش‌آموزان به ندرت فرصتی برای خلق کردن، دخل‌و‌تصرف یا فسخ کردن قوانینِ رسمی از طریق مذاکره داشتند.
اما در کلاس‌های مدرسه‌ی سوم، برخلاف دو مدرسه‌ی قبل، اثرگذاری کودکان و توانایی آنان برای رساندن صدای خود مهم‌ترین و آشکارترین هدف معلمان بود.
نتایج مطالعه نشان داد که، همانند دو مدرسه‌ی قبلی که به شیوه‌ی معلم‌محور اداره می‌شدند، در مدرسه‌ی سوم نیز با وجود نگرش دموکراتیک، موانع و محدودیت‌هایی پیدا شد.
موانع و محدودیت‌هایی که ضد دموکراسیِ مدرسه عمل کرده و آن را سست می‌کردند این موارد بودند:
١- عدم تداوم
٢- الگوی تعاملیِ قدیمی و آشنا در سیستم مدرسه: معلم قدرتمند-دانش آموز مطیع که، بیش‌تر از آن که منجر به مشارکت دموکراتیک و مردم‌سالارانه شود، به طور مکرر منجر به هم‌نوایی با منبع اقتدار می‌شد.
٣- اعتماد ساده‌لوحانه به معلمان و یا بی‌اعتمادی به سیستم مدرسه
۴- بی‌نظمی و عدم انسجام دانش‌آموزان
نتایج حاصل از این تحقیق گویای آن است که علی‌رغم این که معلمان اهداف بلندپروازانه برای دموکراسی و مشارکت دانش‌آموزان در مدرسه‌ی سوم داشتند، اما اثر دانش‌آموزان، اعتمادشان و حتا خواست آنان محدودتر شد. با وجود داشتن فضا برای این که صدای خود را به گوش کادر مدرسه برسانند، نظرات آن‌ها و مشارکت‌شان کم‌تر شده بود.
بی‌نظمی، سوءتفاهم و عدم تداوم در مدرسه مانع مشارکت دانش‌آموزان و اشتیاق برای ایجاد دموکراسی در کادر مدرسه شده بود.
آن‌ها عموماً در مصاحبه‌ها بین دو مورد تعارض پیدا کرده بودند:
١– می‌خواهیم معلمان درباره‌ی همه‌ی امور تصمیم بگیرند چون معلمان از بچه‌ها دانا‌ترند.
٢– می‌خواهیم ما هم در مورد همه‌ی امور نظر دهیم.
اما جالب‌تر این که وقتی نظر می‌دادند و یا مشارکت می‌کردند، زمانی که بر همین اساس معلمان تغییراتی را اعمال می‌کردند، دانش‌آموزان بهتغییرات ایجادشده اعتماد نمی‌کردند!
دکتر گلنوش شهباز
منبع:
Thornberg, Robert & Elvstrand, Helene (2012): “Children’s Experiences of Democracy, Participation, and Trust in school” : International Journal of Educational Research. 53: 44-54
